ΜΑΣ ΠΗΡΑΝΕ ΧΑΜΠΑΡΙ...

(Στην επάνω φωτογραφία, εικονίζεται ο original Γιώργης Ζορμπάς...)

Ξεκίνησε το ετήσιο «Φεστιβάλ Κωμωδίας» στη Μελβούρνη με τη συμμετοχή εκατοντάδων κορυφαίων κωμικών και συγκροτημάτων απ΄ όλο τον κόσμο. Αλλά την παράσταση έκλεψε το συγκρότημα των Αυστραλών ιθαγενών Aboriginals, «Chooky Dancers», που παρουσίασαν την δική τους εκδοχή του «Ζορμπά» του Μίκη Θεοδωράκη, χορεύοντας με τον δικό τους τρόπο συρτάκι. Και φυσικά αποθεώθηκαν. Ο «χορός του Ζορμπά» έκανε διάσημους ανά τον κόσμο τους ιθαγενείς από το απομονωμένο Elcho Island απ΄ όπου κατάγονται (βόρεια της Αυστραλίας με 2.000 κατοίκους που ζουν σε πρωτόγονη κατάσταση) πρώτη φορά πριν από δύο περίπου χρόνια, όταν πήραν μέρος στην εκδήλωση «Γλέντι» που οργάνωσε η Ελληνική Κοινότητα του Ντάργουιν στη Β. Αυστραλία. Τότε, εκτός από τους παραδοσιακούς τους χορούς και «τιμής ένεκεν» παρουσίασαν και την δική τους εκδοχή για τον «Ζορμπά» κλέβοντας την παράσταση!
Δε λέω, καλός και ο χαβαλές, αρκεί να μην κινδυνεύουν να υποκατασταθούν τα ιστορικά περιστατικά από τον χαβαλέ. Γιατί τότε ένας ολόκληρος λαός χαρακτηρίζεται ως «χαβαλεδιάρικος» ελλείψει της άλλης (και ολοκληρωμένης) άποψης. Για παράδειγμα, ο χαβαλές του Τίτο –ελλείψει αντιλόγου, ο οποίος είναι και η ιστορική αλήθεια- ένας ολόκληρος λαός έφτασε σήμερα στο σημείο να αναγκάζεται να αποδείξει ότι η Μακεδονία, η Βεργίνα, ο Μεγαλέξανδρος είναι η Ελλάδα και όχι τα Σκόπια. Και για να πάμε ακόμα πιο πίσω, όταν ρωτήσεις τους Αμερικάνους –την κοινή γνώμη δηλαδή- τι ήταν ο Οδυσσέας, θα σου πουν «ένας μπαγαπόντης, πονηρός και τυχοδιώκτης» και συνακόλουθα ως συνώνυμος του Ελληνα. Ο Οδυσσέας είναι συνώνυμος του Ελληνα, αλλά όχι για τους λόγους που πιστεύουν οι Αμερικάνοι. Και ποιος τους άφησε να καλλιεργήσουν αυτή την άποψη; Μα, ο χαβαλές! Ο ελληνικός χαβαλές που σε κάθε περίπτωση αφήνεται να κάνει τη δουλειά του. Μια ρετσινιά που δύσκολα σβήνει.
Αυτό που σε τελευταία ανάλυση υποστηρίζω, είναι ότι ο χαβαλές είναι δικαίωμα του καθενός, αρκεί να μην γίνεται αυτοσκοπός. Αρκεί να μην εξομοιώνεται ένας ολόκληρος λαός με τον χαβαλέ. Θα πείτε: μήπως είναι παρατραβηγμένη μια τέτοια άποψη; Γιατί, όμως να είναι παρατραβηγμένη μια άποψη όταν ένα βίντεο σαν κι αυτό που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο και το έχουν ήδη δει κοντά δύο εκατομμύρια άτομα, να «περνάει» (αθέλητα υποστηρίζω) το μήνυμα ότι αυτός είναι ο Ελληνας που εκθείασε ένας μεγάλος συγγραφέας και ενσάρκωσε ένας μεγάλος πρωταγωνιστής του κινηματογράφου… Ο Ελληνας τυχοδιώκτης, ο «έξω καρδιά» και ο χαβαλές. Καλό θα ήταν να γνώριζαν οι πάντες με το ίδιο εύρος, ποιος ακριβώς ήταν ο Ζορμπάς. Ο Ζορμπάς δεν ήταν ένας χορός, ένα αποκύημα φαντασίας ενός συγγραφέα. Δεν ήταν ένας τυχοδιώκτης, αλλά ένας άνθρωπος που πάλευε να τα βγάλει πέρα. Ένα πρόσωπο υπαρκτό που λεγόταν Γιώργης στην πραγματικότητα και ήταν φίλος με τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος τον μετέτρεψε σε ήρωα του μυθιστορήματός του με τίτλο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Δεν είναι κακό να μάθουν ότι εκτός από τον χαβαλέ ο Ζορμπάς γεννήθηκε στο Λιβάδι Κολινδρού (στην Πιερία) το 1865, ήταν γιος του πλούσιου τσέλιγκα και κτηματία Φώτη Ζορμπά, είχε άλλα τρία αδέρφια (την Κατερίνα, τον Γιάννη και τον Ξενοφώντα) και δούλεψε στο Καταφύγι, στα κτήματα και στα κοπάδια του, έγινε ξυλοκόπος και αργότερα πήγε στη Χαλκιδική. Κι ότι όταν έφτασε στο Παλαιοχώρι, όπου έζησε στο σπίτι ενός φίλου του και δούλεψε μεταλλωρύχος σε μια γαλλική εταιρεία στη Στρατονίκη, γνωρίστηκε με τον αρχιεργάτη του μεταλλείου Γιάννη Καλκούνη και παντρεύτηκε την κόρη του Ελένη με την οποία έκαναν οκτώ παιδιά. Ο θάνατος της Ελένης έφερε τη δυστυχία στην οικογένειά του και ο Ζορμπάς εγκατέλειψε το Παλαιοχώρι, πήγε στο Ελευθεροχώρι Πιερίας (οκτώ χλμ. από τον Κολινδρό) όπου έμενε ο αδελφός του Γιάννης Ζορμπάς, ο γιατρός. Και το 1915 πήγε στο Αγιο Ορος αποφασισμένος να γίνει καλόγερος, όπου και γνώρισε τον Καζαντζάκη με τον οποίο δέθηκαν με μια δυνατή φιλία. Μαζί πήγαν στη Μάνη όπου εκμεταλλεύτηκαν τα ορυχεία της Πραστοβάς (κοντά στη Στούπα Μεσσηνίας), όπου ο Καζαντζάκης εμπνεύστηκε το έργο του «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Ο Ζορμπάς θα τελείωνε την ταραγμένη ζωή του στα Σκόπια όπου εγκαταστάθηκε ασχολούμενος με τα ορυχεία, θα παντρευόταν ξανά και θα έκανε και άλλα παιδιά και νέα οικογένεια και με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την κατάσχεση των ορυχείων από τους Γερμανούς, την πείνα που ακολούθησε και την ναζιστική λαίλαπα, θα πέθαινε το 1941. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο των Σκοπίων Μπούτελ. Δισέγγονός του ήταν και ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της ελληνικής ροκ, ο αδικοχαμένος Παύλος Σιδηρόπουλος. Εγγονή του Ζορμπά ήταν η Αννα Γκάιγκερ, αρχιτέκτων που ζούσε στο Βελιγράδι όπου και πέθανε το 2002, ένα από τα δύο παιδιά της Κατίνας, κόρης του Γιώργου Ζορμπά. Η Αννα είχε οργανώσει πολλές φορές εκδηλώσεις προς τιμή του Καζαντζάκη και ερχόταν στην Ελλάδα. Η μητέρα της Αννας, η Κατίνα, ήταν η μικρότερη κόρη του Γιώργη Ζορμπά που έζησε κοντά του περισσότερο καιρό απ΄ όλα τα παιδιά του, αφού την πήρε μαζί του στο Βελιγράδι μετά τον θάνατο της μητέρας της Ελένης. Η Αννα Γκάιγκερ είχε αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα με πολλές δυσκολίες, ήταν παντρεμένη και είχε δύο κόρες, τη Mελίνα, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins των HΠA, και την Kαταρίνα, φοιτήτρια στην Aθήνα. Στοιχεία για τον Ζορμπά παρουσίασε και ο λογοτέχνης Γιώργος Αναπλιώτης στο βιβλίο του «Ο αληθινός Ζορμπάς».

Τον Δεκέμβριο του 1964 έγινε η πρεμιέρα στην Ελλάδα της ταινίας του Μιχάλη Κακογιάννη που βασιζόταν στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Πρωταγωνιστής στον ομώνυμο ρόλο του Ζορμπά ο Αντονι Κουίν και οι Λίλα Κέντροβα, Ειρήνη Παππά, Αλαν Μπέιτς και Πία Λίντστρομ.

Αυτά για την ιστορία…